آر تی ام اس چیست و چه کاربردهایی دارد؟
در دنیای شلوغ و پرشتاب امروز، که استرس، اضطراب و افسردگی بیداد میکنند، یافتن راهی برای حفظ سلامت روان از همیشه مهمتر شده است. علم پزشکی در سالهای اخیر پیشرفتهای چشمگیری داشته و روشهای نوینی برای درمان بیماریهای مغزی، عصبی و اختلالات روانی ارائه کرده است. یکی از این روشهای نوین، تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای یا rTMS نام دارد.
آر تی ام اس چیست؟
تحریک مکرر مغناطیسی مغز (rTMS) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که برای درمان برخی از اختلالات روانی و عصبی استفاده میشود. در این روش، از طریق قرار دادن یک سیم پیچیده شده دور سر فرد، میدان مغناطیسی تولید میشود که به صورت مکرر به سمت مغز ارسال میگردد. در ساختار rTMS ، یک دستگاه تحریک مغناطیسی استفاده میشود که از طریق قوس الکتریکی جریان القایی را ایجاد میکند. این جریان القایی میدان مغناطیسی را تولید میکند که به طور مستقیم بر روی مناطق خاصی از مغز تمرکز میکند. این تمرکز میدان مغناطیسی میتواند فعالیت عصبی را تغییر دهد و باعث تحریک وقتی نورونها گردد؛ بنابراین اثرات درمانی مطلوبی در بیماران با اختلالات مختلف ایجاد کند.
rTMS از طریق تحریک مناطق خاصی از مغز، میتواند بر روی عملکرد عصبی تأثیر بگذارد. این روش در درمان اختلالات افسردگی مقاوم به درمان، اختلالات اضطراب، اختلالات خلقی و برخی اختلالات دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین، در تحقیقات بر روی rTMS برای درمان اختلالات اعتیاد، وزوز گوش، صرع و بیماری پارکینسون نیز انجام شده است.
انواع امواج در rtms
در درمان TMS (تحریک مغناطیسی)، سه نوع القای امواج مغناطیسی وجود دارد که هرکدام از این انواع امواج rTMS به اهداف درمانی خاصی کاربرد دارند و توسط متخصصان برای اختلالات مختلف مغزی و روانی استفاده میشوند. انتخاب نوع rTMS به ویژگیهای بالینی بیمار و هدف درمانی بستگی دارد. امواج آر تی ام اس عبارتند از:
تک پالس (Single Pulse) rTMS
- اعمال یک تک پالس تحریکی مغناطیسی در یک نقطه خاص از مغز
- استفاده برای ارزیابی برانگیختگی کورتکس موتور و بررسی عملکرد سیستم حرکتی
زوج پالس (Paired Pulse) rTMS
- ارزیابی تعامل بین مدارهای عصبی و تغییرات برانگیختگی کورتکس
- اعمال دو پالس تحریکی مغناطیسی به فاصله زمانی کوتاه (بین 1 تا 20 میلیثانیه)
TMSمتناوب (Repetitive TMS)
- هدف اصلی ایجاد تغییرات بازدارندگی یا تحریکی در فعالیت عصبی مغز
- اعمال سری پالسهای تحریکی مغناطیسی با فرکانس مشخص (معمولا 1 تا 20 هرتز)
مراحل درمان با دستگاه آر تی ام اس
درمان با تحریک مکرر مغناطیسی مغز (rTMS) شامل چند مرحله اصلی است:
۱. ارزیابی اولیه:
- ارزیابی بالینی توسط روانپزشک برای تشخیص اختلال و تعیین اهداف درمانی
- انجام آزمایشهای تکمیلی مانند نقشه مغزی برای تعیین ناحیه هدف
۲. تنظیم دستگاه rTMS:
- تنظیم پارامترهای تحریک مانند فرکانس، شدت و الگوی پالسها
- تعیین ناحیه هدف بر اساس بررسی نقشه مغزی و نتایج ارزیابی بالینی
- در صورت نیاز، استفاده از سیستم هدایت رایانهای (navigated-TMS).
۳. اجرای درمان:
- قرار دادن کویل تحریک مغناطیسی بر روی ناحیه هدف در سر بیمار
- اعمال پالسهای مغناطیسی بر اساس پروتکل درمانی تعیین شده
- معمولا جلسات درمانی به صورت هفتگی یا روزانه برگزار میشود
۴. پایش و ارزیابی:
- بررسی پیشرفت بیمار و تغییرات بالینی در طول دوره درمان
- تنظیم و اصلاح پروتکل درمانی در صورت لزوم
- انجام آزمایشهای تکمیلی در صورت نیاز
۵. پیگیری و ارزیابی نهایی:
- پیگیری بیمار پس از اتمام دوره درمان برای ارزیابی نتایج درازمدت
- تصمیمگیری برای ادامه یا تکرار درمان در صورت نیاز
- ارزیابی میزان بهبود علائم و عملکرد بیمار
چه بیماری هایی را می توان با آر تی ام اس درمان کرد؟
rTMS امروزه برای درمان بیماریهای عصبی و روانی زیادی به کار گرفته میشود. این بیماریها به شرح زیر است:
افسردگی
تحریک مغناطیسی فراجمجمهای (rTMS) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که از میدانهای مغناطیسی برای تحریک سلولهای عصبی در مغز استفاده میکند. درمان افسردگی با rTMS برای افسردگی ماژور که به داروها و درمانهای دیگر مقاوم است، تأیید شده است.
اختلال وسواس فکری اجباری
در درمان OCD با آر تی ام اس با هدف قرار دادن نواحی خاصی از مغز که در OCD نقش دارند، عمل میکند. این نواحی شامل قشر پیشانی و قشر گیجگاهی است که در کنترل افکار و رفتار نقش دارند. rTMS میتواند فعالیت این نواحی را تنظیم کند و به کاهش علائم OCD کمک کند. در درمان OCD با rTMS برای افرادی که به درمانهای دیگر، مانند دارو و درمان شناختی رفتاری (CBT)، پاسخ نمیدهند همچنین افرادی که علائم شدید OCD دارند یا نمیتوانند دارو مصرف کنند، استفاده شود.
اضطراب
در درمان اضطراب با rTMS با تحریک سلولهای عصبی با پالسهای میدان مغناطیسی در طول جلسات درمانی 30 دقیقهای فعالیت نواحی خاصی از مغز را که در تنظیم خلق و خو و اضطراب نقش دارند، تعدیل میکند. همچنین آر تی ام اس میتواند علائم اضطراب را در افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال هراس و اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) کاهش دهد.
میگرن
میگرن یک اختلال سردرد شایع است که با درد شدید، اغلب ضرباندار در یک طرف سر مشخص میشود. این درد ممکن است با علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه باشد. برخی از مطالعات نشان دادهاند که rTMS ممکن است در کاهش تعداد و شدت حملات میگرن مؤثر باشد.
دردهای مزمن
درد مزمن دردی است که بیش از سه ماه طول بکشد. میتواند ناتوانکننده باشد و کیفیت زندگی فرد را به طور قابلتوجهی کاهش دهد. درد مزمن میتواند ناشی از طیف وسیعی از شرایط باشد، از جمله آسیب، بیماری و اختلالات التهابی. تعدادی از مطالعات نشان دادهاند که rTMS میتواند در کاهش درد و بهبود عملکرد در افراد مبتلا به درد مزمن، از جمله درد کمر، درد عصبی و فیبرومیالژیا مؤثر باشد.
اما این تمام ماجرا نیست. زیرا از این نوع درمان برای بیماری های زیادی استفاده میکنند که rTMS بعنوان یک درمان ثانویه و یا درمان کمکی محسوب میشود. بیماریها و اختلالاتی که rTMS بعنوان کمکدرمان به آنها کمک میکند عبارتند از:
- صرع
- فیبرومیالژیا
- پارکینسون
- ترک سیگار
- موج گرفتگی
- اسکیزوفرنیا
- اختلال دوقطبی
- اختلالات نورولوژیک
- آسیب تروماتیک مغز
- حملات ترس (پانیک)
- عوارض سکته مغزی
- اضطراب های مقاوم یا مزمن
- اختلال پس از سانحه (PTSD)
- اختلالات مربوط به خوردن و اشتها
- عوارض روانی ناشی از استرس های شدید
- آلزایمر و یا فراموشی های سطحی و موقتی
- برخی اختلالات داخلی مثل وزوز گوش مقاوم به درمان
انواع موارد کاربرد دستگاه آر تی ام اس
دستگاه تحریک مغناطیسی مغز (TMS) موارد کاربرد متنوعی در حوزه پزشکی، روانپزشکی، علوم شناختی و تحقیقاتی دارد و به عنوان یک ابزار تشخیصی و درمانی غیرتهاجمی و کارآمد، نقش مهمی در پزشکی و تحقیقات عصبشناختی ایفا میکند که عبارتند از:
درمان اختلالات روانی
TMS میتواند برای درمان افسردگی، اختلال وسواس، اضطراب و سایر اختلالات روانی استفاده شود. این روش درمانی غیردارویی است و با تحریک الکترومغناطیسی مناطق خاصی از مغز، موجب تغییرات سودمند در فعالیت مغزی میشود.
مطالعات عصبشناختی
TMS به عنوان ابزاری برای تحریک موقت مناطق مغزی خاص در مطالعات علوم اعصاب کاربرد دارد. این امکان را فراهم میکند تا محققان به شناخت عملکرد و نقش این مناطق در فرآیندهای شناختی و رفتاری دست یابند.
بازتوانی عصبی
TMS میتواند در بازتوانی پس از سکته مغزی، آسیبهای نخاعی، پارکینسون و سایر اختلالات عصبی به کار گرفته شود. تحریک مناطق مغزی آسیبدیده میتواند به بهبود عملکردهای حرکتی، شناختی و حسی کمک کند.
درد مزمن
TMS به عنوان روش درمانی غیردارویی برای مدیریت و کاهش دردهای مزمن مانند میگرن، درد مزمن عضلانی-اسکلتی و نوروپاتی مورد استفاده قرار میگیرد.
سایر موارد
TMS همچنین در مطالعه و درمان اختلالات خواب، اعتیاد، اختلالات طیف اوتیسم و سایر اختلالات عصبی-روانی کاربرد دارد.
